Πώς μπορεί η διατροφή και ο τρόπος ζωής να επηρεάσουν τη νόσο του Πάρκινσον;

Η αιτιολογία της νόσου του Πάρκινσον είναι πολύπλοκη και δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως. Ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι είναι φλεγμονώδης νόσος, η διατροφή και ο τρόπος ζωής φαίνεται να παίζουν κάποιο ρόλο στην παθοφυσιολογία της. Πιο συγκεκριμένα, η υπερέκθεση σε περιβαλλοντολογικές τοξίνες, η αυξημένη εντερική διαπερατότητα και η δυσβιώση (ανισορροπία) του γαστρεντερικού μικροβιώματος μπορούν να επηρεάσουν την παθοφυσιολογία της νόσου.  

Έρευνες δείχνουν ότι η ισορροπημένη και σωστή διατροφή και ο τρόπος ζωής μπορούν να βελτιώσουν τα συμπτώματα της νόσου του Πάρκινσον και πιθανώς να επιβραδύνουν την εξέλιξή της.

Τι είναι η νόσος του Πάρκινσον;

Το Πάρκινσον είναι η δεύτερη πιο συχνή νευροεκφυλιστική νόσος. Νευροεκφυλιστική νόσος είναι μία πάθηση όπου έχουμε εκφύλιση των νευρικών κυττάρων.

Η νόσος του Πάρκινσον είναι μία διαταραχή του εγκεφάλου και οδηγεί σε ακούσιες και μη ελεγχόμενες κινήσεις του σώματος, όπως τρέμουλο, ακαμψία, αστάθεια, δυσκολία στον συντονισμό και την ισορροπία.

Πώς μπορεί η διατροφή να επηρεάσει την εγκεφαλική λειτουργία;

Γαστρεντερικός μικροβιόκοσμος

Η τροφή μπορεί να επηρεάσει την εγκεφαλική λειτουργία μέσω της επίδρασής της στον γαστρεντερικό μικροβίωμα/μικροβιόκοσμο. Τι είναι ο γαστρεντερικός μικροβιόκοσμος; Είναι ένας ευρύς όρος ο οποίος περιλαμβάνει τρισεκατομμύρια μικροοργανισμούς , όπως βακτήρια, ιούς που διαμένουν στο ανθρώπινο γαστρεντερικό σύστημα. Το εντερικό μικροβίωμα και ο εγκέφαλος αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους μέσω ορμονών, νευροδιαβιβαστών (π.χ. ντοπαμίνη, νορεπινεφρίνη) και ανοσολογικών παραγόντων. Μέσω αυτών των διαδικασιών ανταλλάσσουν μηνύματα ο εγκέφαλος με το μικροβίωμα και  έτσι το μικροβίωμα επηρεάζει τελικά την υγεία. Η ντοπαμίνη, που παράγεται και στο έντερο, προστατεύει τον γαστρεντερικό βλεννογόνο και ρυθμίζει τη γαστρεντερική κινητικότητα. Χωρίς την προστασία της ντοπαμίνης, έχουμε αυξημένη εντερική διαπερατότητα και έτσι μικρο-οργανισμοί και τοξίνες περνούν  στο κυκλοφορικό σύστημα και πυροδοτούν το ανοσοποιητικό σύστημα και φλεγμονώδεις διαδικασίες (Σύνδρομο Διαρρέοντος Εντέρου).  

Περιβαλλοντολογικές τοξίνες

Η υπερέκθεση σε περιβαλλοντολογικές τοξίνες μπορεί να οδηγήσει σε νευροτοξικότητα. Περιβαλλοντολογικές τοξίνες μπορούν να προσληφθούν μέσα από την τροφή και το νερό, όπως για παράδειγμα από μη φιλτραρισμένο νερό, υπερ-επεξεργασμένες τροφές, ζάχαρη, υποκατάστατα ζάχαρης, φρούτα και λαχανικά που δεν τους έχει γίνει ορθή χρήση φυτοφαρμάκων. Εκτός από την τροφή και το νερό, περιβαλλοντολογικές τοξίνες μπορούν να συσσωρευτούν και μέσα από την καθημερινή δραστηριότητα. Τοξίνες μπορεί να υπάρχουν σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας, σε σκεύη μαγειρικής, σε δοχεία αποθήκευσης φαγητού, στη μούχλα και τις ενδοτοξίνες (λιπίδια του εξωτερικού τοιχώματος του βακτηρίου). 

Συνήθως οι διατροφικές συστάσεις για τη νόσο του Πάρκινσον περιορίζονται στη διαχείριση των αλληλεπιδράσεων φαρμάκου-τροφής ή/και των διαταραχών κατάποσης. Όμως, για μια πιο ολιστική διατροφική προσέγγιση για τη νόσο του Πάρκινσον θα πρέπει να ληφθούν και άλλοι διατροφικοί παράμετροι υπόψη. 

Στόχος της διατροφικής παρέμβασης, εκτός από τη διαχείριση των αλληλεπιδράσεων φαρμάκου-τροφής ή/και των διαταραχών κατάποσης, είναι η μείωση της φλεγμονής και των συμπτωμάτων της νόσου, η αποτοξίνωση, η καλή γαστρεντερική λειτουργία, η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και η καλύτερη ποιότητα ζωής.

Τι διατροφή να ακολουθήσω για τη νόσο του Πάρκινσον;

Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι κανένα επιμέρους τρόφιμο ή καμία συγκεκριμένη ομάδα τροφίμων δεν έχει ανεξάρτητη σχέση με τη νόσο του Πάρκινσον. Αντιθέτως, υπάρχει μια προσθετική δράση μεταξύ των διαφορετικών τροφών στην επίδραση της νόσου του Πάρκινσον.

MIND diet

Η MIND diet (Mediterranean-DASH Diet Intervention for Neurodegenerative Delay) είναι ένας συνδυασμός της Μεσογειακής διατροφής και της δίαιτας DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension), η οποία μελετά τη σχέση διατροφής και νευροεκφυλιστικών αλλαγών. Η συγκεκριμένη δίαιτα έδειξε ότι άτομα που ακολουθούσαν τη δίαιτα MIND είχαν 13% μικρότερη πιθανότητα να αναπτύξουν τη νόσο του Πάρκινσον ή επιβράδυναν την εξέλιξη των συμπτωμάτων που σχετίζονταν με τη νόσο. Η δίαιτα MIND είναι μία αντιφλεγμονώδης δίαιτα η οποία περιλαμβάνει φρούτα, λαχανικά (στραυρανθή, άλλιουμ), όσπρια, προϊόντα ολικής, ξηρούς καρπούς, μικρά ψάρια ελεύθερης αλιείας και μικρές ποσότητες άσπρου και κόκκινου κρέατος ελευθέρας βοσκής που είναι χαμηλό σε λιπαρά. Η δίαιτα αυτή είναι πλούσια σε βιταμίνες, μέταλλα, φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά (φλαβονοειδή) και αντιφλεγμονώδεις ουσίες (ω-3 λιπαρά οξέα).

Δίαιτα αποκλεισμού

Φαίνεται ότι μπορεί να υπάρχει μία σχέση μεταξύ της νόσου του Πάρκινσον και της ευαισθησίας στη γλουτένη μη σχετιζόμενης με την κοιλιοκάκη (non celiac gluten sensitivity). Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η κατανάλωση γλουτένης μπορεί να συμβάλλει στην εγκεφαλική αταξία και νευροπάθεια. Για αυτό τον λόγο, άτομα που πάσχουν από τη νόσο του Πάρκινσον, θα πρέπει να ακολουθήσουν μία δίαιτα αποκλεισμού. Με αυτόν τον τρόπο θα εντοπίσουν πιθανές διατροφικές ευαισθησίες και δυσανεξίες που σχετίζονται με τα συμπτώματα του Πάρκινσον. Να σημειώσω ότι τα τεστ δυσανεξίας που κυκλοφορούν δεν είναι αξιόπιστα και δεν μπορούν να προσδιορίσουν την τροφική δυσανεξία. Μπορείτε να δείτε παρακάτω και τις επίσημες ανακοινώσεις του Υπουργείου Υγείας.

Αποφυγή επεξεργασμένων τροφών

Η αποφυγή επεξεργασμένων τροφών, ζάχαρης και υποκατάστατων ζάχαρης μπορεί να μειώσει τις φλεγμονές στο σώμα.

Γάλα και νόσος του Πάρκινσον

Υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν ότι η κατανάλωση γάλακτος, και κυρίως του άπαχου και ημιάπαχου γάλακτος, μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου του Πάρκινσον. Ο πιθανός μηχανισμός είναι ότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα ρίχνουν τα επίπεδα ουρικού οξέος. Φαίνεται ότι το ουρικό οξύ μπορεί να λειτουργεί προστατευτικά ως προς την νόσο του Πάρκινσον.

Πρωτεΐνη

Η κατανάλωση επαρκούς ποσότητας πρωτεΐνης είναι πολύ σημαντική για την καλή κινητική λειτουργία. Όμως ένα από τα βασικότερα φάρμακα που χρησιμοποιείται συχνά για τη νόσο του Πάρκινσον είναι η λεβοντόπα. Η πρωτεΐνη μπορεί να εμποδίσει την απορρόφηση της λεβοντόπα και αυτό να έχει σαν αποτέλεσμα την καθυστερημένη ή μειωμένη δράση του φαρμάκου. Για αυτό τον λόγο είναι σημαντικό να γίνεται σωστός προγραμματισμός μεταξύ της λήψης πρωτεΐνης και της φαρμακευτικής αγωγής.

Στην περίπτωση που οι ασθενείς με Πάρκινσον λαμβάνουν αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης [Monoamine oxidase inhibitors (MAO-Ι)] θα πρέπει να μετριάσουν την κατανάλωση τυραμίνης. Η τυραμίνη βρίσκεται σε παλαιωμένα τυριά, αλλαντικά και κρασί.

Φυτικές ίνες

Οι φυτικές ίνες βοηθούν στην αποβολή των τοξινών και συμβάλλουν στην ακεραιότητα του εντερικού τοιχώματος και έτσι εμποδίζουν την αυξημένη εντερική διαπερατότητα. Επιπλέον, οι φυτικές ίνες βοηθούν στην καλή υγεία του εντερικού μικροβιώματος. Υπάρχουν σαφή ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν ότι άτομα με τη νόσο του Πάρκινσον έχουν αλλοιωμένο μικροβίωμα.  

Άτομα που πάσχουν από Πάρκινσον, έχουν συχνά και χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D. Σε αυτή την περίπτωση η πρόσληψη συμπληρώματος βιταμίνης D μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα της νόσου. Όπως ανάφερα και παραπάνω η νόσος του Πάρκινσον είναι μια φλεγμονώδης νόσος. Τα ω-3 λιπαρά οξέα μπορούν να μειώσουν τους δείκτες φλεγμονής και να βελτιώσουν τα συμπτώματα. Τα ερευνητικά στοιχεία για τη λήψη βιταμινών του συμπλέγματος Β και την επιβράδυνση των συμπτωμάτων είναι περιορισμένα και προκύπτουν από μελέτες με μικρό αριθμό συμμετεχόντων και αδύναμο ερευνητικό σχεδιασμό. Άτομα με τη νόσο του Πάρκινσον εμφανίζουν συχνά έλλειψη στο συνένζυμο Q10 (CoQ10). Το CoQ10 είναι ένα αντιοξειδωτικό το οποίο βοηθάει στην αποτοξίνωση του οργανισμού. Έρευνες έχουν δείξει ότι η λήψη CoQ10 μπορεί να μειώσει τους δείκτες φλεγμονής και να βελτιώσει τα κινητικά προβλήματα.

Ερευνητικά στοιχεία όσον αφορά τη σχέση του Πάρκινσον και τη σόγια, την καφεΐνη και το αλκοόλ δεν έχουν καταλήξει σε σαφή συμπεράσματα.

Δεν υπάρχουν καλά σχεδιασμένες έρευνες που να δείχνουν τη σχέση μεταξύ του στρες και της νόσου του Πάρκινσον. Το στρες όμως εμπλέκεται στη παθοφυσιολογία πολλών χρόνιων νοσημάτων και ιδιαίτερα αυτών που σχετίζονται με την εγκεφαλική λειτουργία. Για αυτό τον λόγο η διαχείριση της νόσου του Πάρκινσον θα πρέπει να περιλαμβάνει και την αντιμετώπιση του στρες.

Τέλος, η άσκηση είναι πολύ σημαντική για την επιβράδυνση των συμπτωμάτων της νόσου. Η άσκηση μπορεί να βελτιώσει την κινητική λειτουργία, την ισορροπία, τη γνωστική λειτουργία, την κατάθλιψη και την ποιότητα της ζωής.

Πώς να διαχειριστώ συχνά προβλήματα που απασχολούν ασθενείς με τη νόσο του Πάρκινσον;

 Δυσκολία στην κατάποση

Με την εξέλιξη της νόσου, μπορεί άτομα που πάσχουν από Πάρκινσον να έχουν δυσκολία να μασήσουν ή να καταπιούν την τροφή τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο για εισρόφηση τροφών στους πνεύμονες. Αν η κατάποση της τροφής αρχίζει να είναι προβληματική, καλό θα είναι να αναζητήσετε βοήθεια σε έναν ειδικό λογοθεραπευτή για να υποβληθείτε σε τεστ κατάποσης (ενδοσκοπική μελέτη κατάποσης ή βιντεοακτινοσκοπική μελέτη κατάποσης). Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να προσδιοριστεί τόσο η υφή/σύσταση της τροφής (πολτοποιημένη, μαλακή τροφή, κτλ.) όσο και η πυκνότητα των υγρών που είναι κατάλληλη για τον ασθενή.

Δυσκοιλιότητα

Η λήψη προβιοτικών μαζί με φυτικές ίνες μπορούν ενδεχομένως να ανακουφίσουν από τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας. Μία μελέτη σε άτομα με Πάρκινσον έδειξε ότι η συχνότητα κενώσεων αυξήθηκε από 3 φορές την εβδομάδα σε 4,5 την εβδομάδα με τη λήψη προβιοτικών.

Ορθοστατική υπόταση

Η ορθοστατική υπόταση στα άτομα που πάσχουν από τη νόσο του Πάρκινσον μπορεί να οφείλεται στα χαμηλή επίπεδα νορεπινεφρίνης. Η διατροφική διαχείριση της ορθοστατικής υπότασης περιλαμβάνει μικρά και συχνά γεύματα, ελεγχόμενη πρόσληψη αλατιού, επαρκή πρόσληψη υγρών και μειωμένη πρόσληψη υδατανθράκων και αλκοόλ. 

Ακούσια απώλεια βάρους

Με την εξέλιξη της νόσου, συχνά άτομα με Πάρκινσον μπορεί να χάσουν βάρος, γιατί δεν μπορούν να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες. Είναι σημαντικό να αποτρέψουμε τη μείωση του σωματικού βάρους και ιδιαίτερα της μυϊκής μάζας.

Για περισσότερες εξατομικευμένες διατροφικές συμβουλές μπορείτε να κλείσετε το ραντεβού σας εδώ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

•  National Institute of Health (NIH). Parkinson’s Disease: Causes, Symptoms, And Treatments. 2022 https://www.nia.nih.gov/health/parkinsons-disease Accessed March 21st
• GBD 2016 Parkinson’s Disease Collaborators. Global, regional, and national burden of Parkinson’s disease, 1990-2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. Lancet Neurol 2018;17:939-953. doi: 10.1016/S1474-4422(18)30295-3.
• Adams B, Nunes JM, Page MJ, Roberts T, Carr J, Nell TA, Kell DB, Pretorius E. Parkinson’s Disease: A Systemic Inflammatory Disease Accompanied by Bacterial Inflammagens. Front Aging Neurosci 2019;11:210. doi: 10.3389/fnagi.2019.00210. 
• Hughes KC, Gao X, Kim IY, Wang M, Weisskopf MG, Schwarzschild MA, Ascherio A. Intake of dairy foods and risk of Parkinson disease. Neurology 2017;89:46-52. doi: 10.1212/WNL.0000000000004057.
• Barichella M, Pacchetti C, Bolliri C, Cassani E, Iorio L, Pusani C, et al. Probiotics and prebiotic fiber for constipation associated with Parkinson disease: an RCT. Neurology. 2016;87:1274–1280.
• Teuber SS, Porch-Curren C. Unproved diagnostic and therapeutic approaches to food allergy and intolerance. Curr Opin Allergy Clin Immunol 2003;3:217-21. doi: 10.1097/00130832-200306000-00011. 
• Gerhardt S, Mohajeri MH. Changes of Colonic Bacterial Composition in Parkinson’s Disease and Other Neurodegenerative Diseases. Nutrients 2018;10:708. doi: 10.3390/nu10060708.
• Russell AL, Tasker JG, Lucion AB, Fiedler J, Munhoz CD, Wu TJ, Deak T. Factors promoting vulnerability to dysregulated stress reactivity and stress-related disease. J Neuroendocrinol 2018;30:e12641. doi: 10.1111/jne.12641. 
• Seidl SE, Santiago JA, Bilyk H, Potashkin JA. The emerging role of nutrition in Parkinson’s disease. Front Aging Neurosci 2014;6:36. doi: 10.3389/fnagi.2014.00036.
• Jackson A, Forsyth CB, Shaikh M, Voigt RM, Engen PA, Ramirez V, Keshavarzian A. Diet in Parkinson’s Disease: Critical Role for the Microbiome. Front Neurol 2019;10:1245. doi: 10.3389/fneur.2019.01245.
• Burgos R, Bretón I, Cereda E, Desport JC, Dziewas R, Genton L, Gomes F, Jésus P, Leischker A, Muscaritoli M, Poulia KA, Preiser JC, Van der Marck M, Wirth R, Singer P, Bischoff SC. ESPEN guideline clinical nutrition in neurology. Clin Nutr 2018;37:354-396. doi: 10.1016/j.clnu.2017.09.003.