τι είναι το μικροβίωμα

Τι είναι το ανθρώπινο μικροβίωμα;

Το ανθρώπινο μικροβίωμα αποτελείται από μικροοργανισμούς (βακτήρια, μύκητες, ιούς, παράσιτα και ευκαρυωτικά μικρόβια) που διαμένουν μέσα και πάνω στο σώμα μας. Συνολικά, το ανθρώπινο μικροβίωμα υπολογίζεται ότι ζυγίζει περίπου 2 κιλά! Οι μικροοργανισμοί που διαμένουν σε κάθε διαφορετικό οργανικό σύστημα αποτελούν μια υπο-ομάδα του ανθρώπινου μικροβιώματος.  Έχουμε, για παράδειγμα, το εντερικό μικροβίωμα (που είναι μικροοργανισμοί που διαμένουν στο έντερο), το μικροβίωμα στο πλακούντα (μικροοργανισμοί που διαμένουν στον πλακούντα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης), κτλ. 

Έχουν όλα τα οργανικά συστήματα το ίδιο μικροβίωμα;

Κάθε άτομο έχει ένα μοναδικό μικροβίωμα, το οποίο καθορίζεται από:

  • το DNA του
  • τη διατροφή του
  • τη φαρμακευτική αγωγή και
  • τις πρακτικές υγιεινής που ακολουθεί 

Ένα υγιές ανθρώπινο μικροβίωμα αποτελείται από πάνω από 1.000 διαφορετικά είδη μικροοργανισμών. Δεν έχουν, όμως, όλα τα οργανικά συστήματα την ίδια ποικιλομορφία (diversity) και αριθμό μικροοργανισμών (richness). Ο μικροβιόκοσμος του εντέρου είναι πολύ πιο ποικιλόμορφος σε σχέση με τον μικροβιόκοσμο που βρίσκεται σε άλλα μέρη του σώματος. Η αύξηση σε ποικολομορφία του μικροβιώματος σε ένα οργανικό σύστημα μπορεί να σχετίζεται με κάποιου είδους παθογένεια αν στο συγκεκριμένο αυτό οργανικό σύστημα υπάρχει φυσιολογικά περιορισμένη ποικιλομορφία του μικροβιώματος. Αντίστοιχα, η μειωμένη ποικιλομορφία του μικροβιώματος σε οργανικά συστήματα που κάτω από φυσιολογικές καταστάσεις έχουν ποικιλομορφία μπορεί να  σχετίζεται με παθογένεια και καθιστούν το άτομο πιο επιρρεπή σε κάποια ασθένεια.  

Στο έντερο υπάρχουν συνήθως τα παρακάτω βακτήρια:

  • Prevotella
  • Ruminococcus
  • Bacteroides και
  • Firmicutes

Στο παχύ έντερο υπάρχει ένα περιβάλλον που δεν υπάρχει αρκετό οξυγόνο και για αυτό το λόγο διαμένουν εκεί αναερόβια είδη μικροοργανισμών. Κάποια από τα αναερόβια βακτήρια που διαμένουν στο κόλον είναι: 

  • το Peptostreptococcus
  • το Bifidobacterium
  • το Lactobacillus και 
  • το Clostridium

Αυτοί οι μικροοργανισμοί εμποδίζουν την ανάπτυξη άλλων επιβλαβών μικροοργανισμών. 

πως επηρεάζει το μικροβίωμα την υγεία

Πώς μπορεί το μικροβίωμα να επηρεάσει την υγεία;

Αυτοί οι μικροοργανισμοί του μικροβιόκοσμού μας έχουν μεγάλη δυναμική στο πώς λειτουργεί το σώμα μας. Οι μικροοργανισμοί αυτοί μπορούν να μας δώσουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση υγείας και την προδιάθεσή μας για κάποια παθογένεια. Το ανθρώπινο μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει διαφορετικές φυσιολογικές παραμέτρους στον οργανισμό όπως αντίσταση στην ινσουλίνη, παθήσεις του οισοφάγου και στομάχου και πολλά άλλα. Υπάρχουν ερευνητικά στοιχεία που δείχνουν ότι αλλαγές στο μικροβίωμα μπορούν να σχετίζονται με την εκδήλωση αυτοάνοσων νοσημάτων

Οι μικροοργανισμοί του μικροβιώματος είναι «κοινωνικοί». Επικοινωνούν και αλληλοεπιδρούν τόσο μεταξύ τους όσο και με τον ξενιστή (host, ο «οικοδεσπότης» των μικροοργανισμών, στη δική μας περίπτωση είναι το άτομο). Για αυτό τον λόγο, ο κάθε οργανισμός είναι μοναδικός όπως και η αλληλεπίδραση του κάθε οργανισμού με το μικροβίωμά του. 

Το μικροβίωμα επηρεάζει τη φυσιολογία του οργανισμού μας μέσα από μεταβολικές, ανοσολογικές και νευρολογικές διαδικασίες οι οποίες  επηρεάζουν άμεσα και έμμεσα την υγεία μας. Το μικροβίωμα ενός υγιούς ατόμου προστατεύει το άτομο από παθογόνους οργανισμούς που μπορούν να εισέλθουν στον οργανισμό μας μέσω της τροφής ή υγρών που τους περιέχουν. Ο μικροβιόκοσμος ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα, διασπάει τις εν δυνάμει τοξικές ουσίες και μπορεί να συνθέσει:

  •  βιταμίνες (όπως για παράδειγμα βιταμίνη Β12 και Κ), 
  • αμινοξέα και 
  • λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου (short chain fatty acids, SCFAs)

Από την άλλη πλευρά, η δυσβίωση (ανισορροπία) του μικροβιόκοσμου σχετίζεται με παθολογικές καταστάσεις, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (ΙΦΝΕ), το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) και πολλές άλλες παθογένειες. 

διατροφή και μικροβιόκοσμος

Πώς μπορεί η διατροφή να επηρεάσει το ανθρώπινο μικροβίωμα;

Το εντερικό μικροβίωμα επηρεάζεται από τη διατροφή. Μπορεί να αναρωτιέσαι πώς; 

Ο αριθμός των διαφορετικών μικροοργανισμών (richness) και η γενετική του ποικιλομορφία (diversity), όπως αναφέραμε και παραπάνω, ρυθμίζεται από διάφορους παράγοντες μεταξύ των οποίων και η διατροφή, η οποία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Η διατροφή διαμορφώνει τη σύνθεση του μικροβιώματος και αυτό με τη σειρά του επηρεάζει την ικανότητα του ατόμου να απορροφά και να μεταβολίζει τα διαφορετικά θρεπτικά συστατικά. 

Ένα άτομο καταναλώνει ορισμένες τροφές. Αυτές οι τροφές θα υποστούν πέψη στο γαστρεντερικό σύστημα. Από την πέψη θα προκύψουν κάποια υποπροϊόντα. Από αυτά τα υποπροϊόντα της πέψης των τροφών μπορεί το εντερικό μικροβίωμα να συνθέσει κάποιες ουσίες που επηρεάζουν την υγεία.  Ανάλογα με το τι τροφές έχει καταναλώσει το άτομο θα προκύψουν και διαφορετικά υποπροϊόντα και στη συνέχεια θα παραχθούν και διαφορετικές ουσίες από το εντερικό μικροβίωμα. 

Για παράδειγμα, το εντερικό μικοβίωμα μπορεί να συνθέσει λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου (short chain fatty acids, SCFAs) από φυτικές ίνες. Τα SCFAs προκαλούν μείωση του pH στο παχύ έντερο, το οποίο συνήθως καθορίζει το είδος μικροοργανισμών που θα επιβιώσουν σε αυτό το όξινο περιβάλλον. Το χαμηλό pH δυσχεραίνει την ανάπτυξη επιβλαβών βακτηρίων όπως το Clostridium difficile. Τα SCFAs ενεργοποιούν τα ανοσοκύτταρα και βοηθούν στη καλύτερη διαχείριση του σακχάρου και της χοληστερόλης στο αίμα. Τα  SCFAs έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και είναι σημαντικά για την ακεραιότητα του εντερικού βλεννογόνου, την ανοσοαπόκριση και την ογκογένεση. Το βουτυρικό οξύ, ένας τύπος SCFAs, παίζει σημαντικό ρόλο στον καρκίνο παχέος εντέρου. Επιπλέον, κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα SCFAs μπορούν να βοηθήσουν στη θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας, της νόσου του Crohn και τη διάρροιας που έχει προκληθεί από αντιβιοτικά

Μπορεί το εντερικό μικροβίωμα να επηρεάσει την παχυσαρκία;

Η προδιάθεση του καθένα να αποθηκεύει λίπος (σε αντίθεση με το να το καίει) μπορεί να καθορίζεται από την περίοδο που το έμβρυο βρίσκεται στη μήτρα της μητέρας του. Αλλαγές στο εντερικό μικροβίωμα της μητέρας μεταφράζεται σε αλλαγές στο εντερικό μικροβίωμα του εμβρύου και αυτές οι αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν στην επίκτητη τάση του εμβρύου να αποθηκεύει λίπος και να έχει αυξημένο κίνδυνο για παχυσαρκία στη μετέπειτα ζωή του. 

Πώς μπορούμε να επηρεάσουμε το μικροβίωμα με τη διατροφή;

Ο μικροβιόκοσμος μπορεί να μεταβληθεί με στρατηγικές που περιλαμβάνουν αλλαγές στη διατροφή μας και με αυτό τον τρόπο να επηρεάσουμε την κατάσταση της υγείας μας. 

microbiome

Ο ρόλος των προβιοτικών 

Τα προβιοτικά μπορούμε να τα λάβουμε είτε μέσω των τροφών που τα περιέχουν, είτε μέσω συμπληρωμάτων που περιέχουν ζωντανούς ενεργούς μικροοργανισμούς. Τροφές που περιέχουν προβιοτικά είναι προϊόντα ζύμωσης όπως το κεφίρ, το γιαούρτι που του έχουν προστεθεί ζωντανές ενεργές καλλιέργειες μικροοργανισμών, τα λαχανικάτο τουρσί, το ξινολάχανο (sauerkraut), το kombucha, το kimchi και το miso

Ο ρόλος των πρεβιοτικών

Τροφές που υποστηρίζουν τα υψηλά επίπεδα SCFAs είναι οι άπεπτοι υδατάνθρακες και οι φυτικές ίνες όπως η ινουλίνη, το ανθεκτικό άμυλο (resistant starch), πηκτίνη και οι φρουκτοολιγοσακχαρίτες. Αυτές οι ουσίες είναι πρεβιοτικά γιατί «ταΐζουν» τους ωφέλιμους μικροοργανισμούς του μικροβιόκοσμου. Σε γενικές γραμμές, τα φρούτα, τα λαχανικά, τα φασόλια και τα προϊόντα ολικής αλέσεως όπως το σιτάρι, η βρώμη, το κριθάρι αποτελούν καλές πηγές πρεβιοτικών. Να έχεις απλά στον νου σου ότι η απότομη υψηλή πρόσληψη πρεβιοτικών μπορεί να προκαλέσει μετεωρισμό και αέρια

Αποποίηση ευθύνης

Οι πληροφορίες που παρέχονται στο παρόν ιστολόγιο έχουν ενημερωτικό και μόνο χαρακτήρα και δεν προορίζονται για τη διάγνωση ή τη θεραπεία τυχόν ιατρικών θεμάτων. Ουδεμία από τις αναγραφόμενες πληροφορίες έχει πρόθεση να υποκαταστήσει οποιαδήποτε εξατομικευμένη ιατρική συμβουλή, διάγνωση, πρόγνωση ή θεραπεία. Χρειάζεται πάντα να ζητάτε ατομικές συμβουλές, προσαρμοσμένες στις δικές σας ανάγκες και επιθυμίες, από τον προσωπικό γιατρό και διαιτολόγο σας. Αν θέλετε το δικό σας εξατομικευμένο πρόγραμμα μπορείτε να κλείσετε online το ραντεβού σας ή να τηλεφωνήσετε στο 2310 229 099.

Βιβλιογραφία

  • Pflughoeft KJ & Versalovic J. Human microbiome in health and disease. Ann Rev Pathol Mech Dis 2012;7:99-122.
  • Shreiner AB, Kao JY, Young VB. The gut microbiome in health and in disease. Curr Opin Gastroenterol 2015;31:69-75.