Η δίαιτα χωρίς γλουτένη αδυνατίζει;
Στην αναζήτηση γρήγορων και μαγικών λύσεων στην απώλεια βάρους συχνά ακούγεται η δίαιτα χωρίς γλουτένη. Δεν είναι λίγες φορές που έχουμε ακούσει διάφορους celebrities να ακολουθούν μία δίαιτα χωρίς γλουτένη και να αναφέρουν ότι «η γλουτένη με παχαίνει» ή «η γλουτένη με πρήζει». Επίσης πολλές φορές ταυτίζουμε την ένδειξη «χωρίς γλουτένη» με κάτι το υγιεινό. Τι ισχύει όμως; Η δίαιτα χωρίς γλουτένη αδυνατίζει; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Τι είναι γλουτένη;
Η γλουτένη είναι η πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι, τη σίκαλη, το καμούτ και σε κάποιους τύπους βρώμης. Η γλουτένη είναι πρεβιοτικό, αποτελείται από δύο πρωτεΐνες τη γλοιαδίνη και τη γλουτελίνη και προσδίδει ελαστικότητα στη ζύμη. Συχνά χρησιμοποιείται και ως ενισχυτικό γεύσης και για αυτό αποτελεί πρόσθετο πολλών τυποποιημένων προϊόντων, όπως το ξύδι, πολλά αλλαντικά, σάλτσα σόγιας. Επειδή ακριβώς υπάρχουν πολλές κρυφές πηγές γλουτένης (μέχρι και κάποια φάρμακα μπορεί να περιέχουν γλουτένη) είναι σημαντικό να διαβάζουμε προσεκτικά τις ετικέτες τροφίμων
Δίαιτα χωρίς γλουτένη και κοιλιοκάκη
Η δίαιτα χωρίς γλουτένη επιβάλλεται σε ένα γνωστό αυτοάνοσο νόσημα, που ονομάζεται κοιλιοκάκη. Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια ζωής του ατόμου. Στην περίπτωση της κοιλιοκάκης, το ανοσοποιητικό σύστημα προκαλεί μια μη φυσιολογική αντίδραση στη γλουτένη, με αποτέλεσμα την καταστροφή των εντερικών λαχνών. Αυτό έχει ως συνέπεια το άτομο να εκδηλώσει διάφορες γαστρεντερικές δυσλειτουργίες και να μην μπορούν πολλά θρεπτικά συστατικά των τροφών να απορροφηθούν. Έτσι δημιουργούνται διάφορες διατροφικές ελλείψεις, συγκεκριμένα σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, σίδηρο, ασβέστιο και φυτικές ίνες που σταδιακά οδηγούν σε αναιμία, κόπωση και ενδεχομένως διάφορες άλλες παθήσεις. Για αυτό τον λόγο η πλήρης αποφυγή της γλουτένης είναι απαραίτητη και αναγκαία (gluten free diet). Επιπλέον, η δίαιτα ελεύθερη σε γλουτένη ενδείκνυται στα άτομα με ευαισθησία στη γλουτένη σε συνδυασμό με την καταγραφή ενός διατροφικού ημερολογίου συμπτώματος-τρόφιμου για να εντοπιστεί το ύποπτο τρόφιμο που προκαλεί τα συμπτώματα. Ευαισθησία στη γλουτένη είναι μια κατάσταση όπου το άτομο βιώνει παρόμοια συμπτώματα με την κοιλιοκάκη (χωρίς όμως να υπάρχει επίσημη διάγνωση κοιλιοκάκης) με αυξημένη εντερική διαπερατότητα και έντονη ανοσολογική απόκριση στη γλουτένη.
Επιπλέον υπάρχουν διάφορα προϊόντα στο εμπόριο τα οποία φέρουν την ένδειξη «ελευθέρα από γλουτένη» ή εμφανίζουν το παρακάτω εικονίδιο 
και μπορούν να καταναλωθούν άφοβα από άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη.
Πώς θα καταλάβω ότι πάσχω από κοιλιοκάκη;
Τα πιο συχνά συμπτώματα της κοιλιοκάκης είναι φουσκώματα, μετεωρισμός, διάρροια, δυσκοιλιότητα, κόπωση, απώλεια βάρους, μειωμένη σωματική ανάπτυξη στα παιδιά, οστεοπενία. Αν πιστεύεις ότι μπορεί να πάσχεις από κοιλιοκάκη θα πρέπει να απευθυνθείς σε έναν γαστρεντερολόγο για να κάνεις κάποιες εξειδικευμένες εξετάσεις και να διαπιστώσεις αν πάσχεις από τη νόσο.
Δίαιτα χωρίς γλουτένη και απώλεια βάρους
Τελευταία κυκλοφορεί η πεποίθηση πως μία διατροφή ελεύθερη από γλουτένη είναι πιο υγιεινή. Θεωρείται πως οι άνθρωποι δεν μπορούν να μεταβολίσουν επαρκώς τη γλουτένη και αυτό οδηγεί στην αύξηση του βάρους. Οι ισχυρισμοί αυτοί προκύπτουν κυρίως από προσωπικές εμπειρίες, όπου τα άτομα διαπίστωσαν ότι η αποφυγή κατανάλωσης της γλουτένης οδήγησε σε απώλεια βάρους, και όχι από ερευνητικά συμπεράσματα. Η απώλεια βάρους ακολουθώντας μια δίαιτα χωρίς γλουτένη μπορεί να υφίσταται. Αυτό μπορεί να συμβεί όμως, όχι όμως λόγω του αποκλεισμού της γλουτένης, αλλά αφού αποφεύγοντάς την κατανάλωσή της αποκλείεται ταυτόχρονα και η κατανάλωση μεγάλων ομάδων τροφίμων, όπως ψωμί, ζυμαρικά, κέικ, μπισκότα, κρακεράκια, τα περισσότερα αλλαντικά και πολλά άλλα τρόφιμα. Μάλιστα υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που υποστηρίζουν ότι όταν άτομα που δεν πάσχουν από κοιλιοκάκη ακολουθούν μία δίαιτα ελεύθερη σε γλουτένη εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα για καρδιοπάθειες και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (Lebwohl B, Cao Y, Zong G et al. BMJ 2017;357:j1892 και Zong G, Lebwohl B, Hu FB et al. Diabetologia 2018;61:2164).
Συμπέρασμα
Δεν υπάρχει καμία επιστημονική τεκμηρίωση ότι η δίαιτα ελεύθερης γλουτένης οδηγεί σε απώλεια βάρους. Η απώλεια βάρους δεν προκύπτει από τον αποκλεισμό της γλουτένης απο τη διατροφή αλλά, αλλά λόγω της επακόλουθης μείωσης των θερμίδων. Εξάλλου παρατηρήθηκε ότι όταν οι θερμίδες ήταν οι ίδιες σε δίαιτες με ή χωρίς γλουτένη η απώλεια βάρους ήταν η ίδια. Μια τέτοια διατροφή αν δεν είναι σωστά σχεδιασμένη, μπορεί να υπολείπεται σε βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες. Επίσης, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι μια διατροφή χωρίς γλουτένη δεν είναι συνώνυμη με μια διατροφή χαμηλή σε υδατάνθρακες. Καταλαβαίνουμε ότι μια διατροφή χωρίς γλουτένη δε θα επιφέρει κάποια πλεονεκτήματα στην απώλεια βάρους και μπορεί να δημιουργήσει και διάφορες διατροφικές ελλείψεις. Υπάρχουν επιπλέον ερευνητικά δεδομένα που υποστηρίζουν ότι μια διατροφή ελεύθερη από γλουτένη, σε άτομα που δεν είναι απαραίτητος ο αποκλεισμός της, μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα νόσησης από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και καρδιοπάθειες. Σε περίπτωση που υποψιάζεσαι ότι πάσχεις από κοιλιοκάκη θα πρέπει να απευθυνθείς σε έναν γαστρεντερολόγο για να γίνει επίσημη διάγνωση. Στα άτομα με κοιλιοκάκη η διατροφή χωρίς γλουτένη είναι απαραίτητη δια βίου. Στα άτομα με ευαισθησία στη γλουτένη μία τέτοια δίαιτα σε συνδυασμό με την καταγραφή διατροφικού ημερολογίου τροφίμων-συμπτωμάτων ώστε να εντοπιστεί το ύποπτο τρόφιμο, μπορεί να λειτουργήσει θετικά.
