Στο σημερινό άρθρο θα αναλύσουμε τι είναι ενδομητρίωση, τι την προκαλεί και πώς μέσω της διατροφής μπορούμε να επηρεάσουμε τόσο την εξέλιξή της όσο και την ένταση των συμπτωμάτων της.
Τι είναι ενδομητρίωση;
Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, η εσωτερική επιφάνεια της μήτρας καλύπτεται από ενδομήτριο ιστό. Στην ενδομητρίωση, όμως, ο ενδομήτριος ιστός δεν περιορίζεται μόνο στο εσωτερικό της μήτρας, αλλά μπορεί να υπάρχει και σε άλλα όργανα του οργανισμόύ μας. Για παράδειγμα, στην εξωτερική επιφάνεια της μήτρας, τις ωοθήκες, τις σάλπιγγες, την κοιλιακή χώρα και τα έντερα. Στην ενδομητρίωση, ο ενδομήτριος ιστός διεισδύει στους ιστούς των παραπάνω οργάνων και καταστρέφει τη δομή τους.
Η ενδομητρίωση είναι μία χρόνια κατάσταση, η οποία έχει ένα φλεγμονώδες υπόβαθρο και χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα οιστρογόνων τοπικά και αγγειογένεση (αγγειογένεση είναι η δημιουργία νέων αγγείων από προϋπάρχοντα). Μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής και ατονεί μετά την εμμηνόπαυση.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης;
Τα πιο συχνά συμπτώματα της ενδομητρίωσης είναι τα εξής:
- πόνος στην περιοχή της λεκάνης και πίσω στη μέση
- διαταραχές στην έμμηνο ρύση (δυσμηνόρροια)
- πόνος κατά την επαφή
- δυσχεσία
- δυσουρία (πόνος ή τσούξιμο κατά την ούρηση)
- κόπωση
- φουσκώματα
- δυσκοιλιότητα
- διάρροια
Επίσης, η υπογονονιμότητα είναι πιο συχνή σε γυναίκες με ενδομητρίωση (περίπου 10-15%) σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό (9%).
Τι προκαλεί ενδομητρίωση;
Η παθογένεση και το τι προκαλεί ενδομητρίωση δεν έχει αποσαφηνιστεί τελείως. Παράγοντες κινδύνου αποτελούν:
- γονιδιακή προδιάθεση
- ορμονική δράση
- φλεγμονώδεις διαδικασίες
- δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος
- οξειδωτικό στρες
- επιβάρυνση από οργανοχλωρίδια
Στάδια της Ενδομητρίωσης
Υπάρχουν διαφορετικά στάδια της ενδομητρίωσης:
- Στάδιο Ι, ελάχιστη
- Στάδιο ΙΙ, ελαφριά
- Στάδιο ΙΙΙ,ήπια
- Στάδιο IV, σοβαρή
Τι θεραπείες υπάρχουν για την ενδομητρίωση;
Οι θεραπευτικές επιλογές για την ενδομητρίωση είναι δυστυχώς περιορισμένες. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να περιορίσει τον πόνο. Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται ορμονικές θεραπείες οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη γονιμότητα. Σε σοβαρές περιπτώσεις ενδομητρίωσης, η χειρουργική απομάκρυνση του ενδομήτριου ιστού από τις περιοχές, τις οποίες κάτω από φυσιολογικές συνθήκες δεν έπρεπε να υφίστατο, κρίνεται απαραίτητη. Δυστυχώς όμως η μέθοδος αυτή έχει υψηλά ποσοστά επανεμφάνισης.
Τα ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι η διατροφική παρέμβαση μπορεί να επηρεάσει τόσο την πρόληψη όσο και τη θεραπεία της ενδομητρίωσης και τον συνοδό πόνο που προκαλεί. Η διατροφή μπορεί να επηρεάσει τη δράση των οιστρογόνων, τις φλεγμονώδεις, ανοσολογικές και οξειδωτικές διαδικασίες που εμπλέκονται στην ασθένεια αυτή.
Διατροφή και ενδομητρίωση
Ποια είδους δίαιτα μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση της ενδομητρίωσης;
Ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν τροφές και θρεπτικά συστατικά μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση της ενδομητρίωσης. Μία έρευνα των Krabbenborg και συνεργατών (2021) έδειξε ότι πάνω από τις μισές συμμετέχουσες που είχαν ενδομητρίωση απάλυναν τους πόνους και τα συμπτώματα της νόσου μέσα από αλλαγές διατροφικών συνηθειών.
Λιπαρά
Η πρόσληψη κορεσμένων (ζωικών) λιπαρών και τρανς λιπαρών οξέων (είδος λιπαρών που βρίσκονται κυρίως στις υπερ-επεξεργασμένες τροφές) σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ενδομητρίωσης. Αντίθετα γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας που είχαν υψηλή πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων (είδος λιπαρών οξέων που βρίσκονται κυρίως στα λιπαρά ψάρια) είχαν μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης ενδομητρίωσης σε σχέση με γυναίκες με μικρή πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων.
Φρούτα και λαχανικά
Τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν συστατικά που μπορούν να λειτουργήσουν προστατευτικά ως προς την ενδομητρίωση. Πιο συγκεκριμένα, τα συστατικά αυτά είναι:
- πολυφαινόλες
- φυτοοιστρογόνα
- ρεσβερατρόλη
- βιταμίνη C και
- φυτικές ίνες
Οι πολυφαινόλες έχουν αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτική δράση. Τα φυτοοιστρογόνα είναι φυτικής προέλευσης ουσίες που έχουν παρόμοια δομή και λειτουργία με τα οιστρογόνα. Τα φυτοοιστρογόνα μπορεί κανείς να τα βρει σε λαχανικά, φρούτα, τσάι, σπόρους, όσπρια, σόγια, σπόρους και το λάχανο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η πρόσληψη φυτοοοιστρογόνων με τη μορφή ισοφλαβονοειδών και λιγνανών σχετίζεται με μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης ενδομητρίωσης. Αυτό μπορεί να οφείλεται στις αντιφλεγμονώδεις και αντιπολλαπλασιαστικές ιδιότητες των φυτοοιστρογόνων. Η ρεσβερατρόλη είναι μια ουσία που βρίσκεται στα μαύρα και κόκκινα σταφύλια, το κόκκινο κρασί, μούρα και ξηρούς καρπούς. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι τη ρεσβερατρόλη έχει ανασταλτική επίδραση στην αγγειογένεση. Η βιταμίνη C είναι από τα πιο σημαντικά αντιοξειδωτικά και εξουδετερώνει τις ελεύθερες ρίζες που προκαλούν οξειδωτικό στρες. Βιταμίνη C μπορείς να βρεις στις πιπεριές, εσπεριδοειδή, ακτινίδια, ντομάτες, μπρόκολο, φράουλες και μούρα. Οι φυτικές ίνες είναι ένα είδος υδατάνθρακα που αντιστέκεται στην πέψη και μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα. Επίσης, τα φρούτα και τα λαχανικά βοηθούν στην επίτευξη και διατήρηση ενός ποικιλόμορφου μικροβιώματος. Το υγιές μικροβίωμα παράγει ουσίες με αντιφλεγμονώδη δράση.
Γαλακτοκομικά προϊόντα
Σε μία επιδημιολογική μελέτη των Napκαι DeRoos (2022), η υψηλή κατανάλωση βιταμίνης D, μεγάλη κατανάλωση σε φρούτα, λαχανικά (ιδιαίτερα τα εσπεριδοειδή), ω-3 λιπαρά οξέα και η αυξημένη πρόσληψη γαλακτοκομικών προϊόντων κατά την εφηβεία σχετίζεται με μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης ενδομητρίωσης.
Η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων που είναι πλούσια σε ασβέστιο μπορεί να μειώσει τις φλεγμονές και το οξειδωτικό στρες καθώς μειώνει τους δείκτες φλεγμονής, τις αντιδραστικές ρίζες οξυγόνου (ROS)και την IL-6. Επιπλέον, τα γαλακτοκομικά προϊόντα περιέχουν βιταμίνη D. Υπάρχει μια αρνητική σχέση μεταξύ της βιταμίνης D και της C- αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP -αποτελεί δείκτη φλεγμονής).
Μπαχαρικά και βότανα
Τα βότανα και τα μπαχαρικά όπως το θυμάρι, η ρίγανη, ο βασιλικός, το δεντρολίβανο, η μέντα, το φασκόμηλο, η κανέλα, το τζίντζερ, ο κουρκουμάς, ο άνηθος, μαϊντανός και πολλά άλλα, έχουν αντιφλεγμονώδη δράση εμποδίζοντας τη δράση της κυκλοοξυγενάσης (COX). Η επιγαλλοκατεχινη (ουσία που βρίσκεται στο πράσινο τσάι) στα πειράματα σε ζώα έδειξε ότι περιορίζει την ενδομητρίωση.
Τι δίαιτα να ακολουθήσω αν έχω ενδομητρίωση;
Έχει επιβεβαιωθεί από πρόσφατη ανασκόπηση ότι μία δίαιτα βασισμένη σε φυτικής προέλευσης τροφές (plant-based diet) έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Ο πιθανός μηχανισμός δράσης είναι ότι αυτού του τύπου οι δίαιτες οδηγούν σε μειωμένη διέγερση οιστρογόνων στο ενδομήτριο. Οι αντιφλεγμονώδεις ουσίες μπορούν να περιορίσουν τον πόνο που προκαλείται από την ενδομητρίωση.Έρευνες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση τροφών με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και η υψηλή κατανάλωση φυτικών ινών από φρούτα σχετίζεται με μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης ενδομητρίωσης. Στη παθογένεια της ενδομητρίωσης παίζει σημαντικό ρόλο το οξειδωτικό στρες, για αυτό τον λόγο τα αντιοξειδωτικά μπορεί να βοηθήσουν στη διαχείρισή της.
Η Μεσογειακή διατροφή είναι μια ισορροπημένη διατροφή που βασίζεται σε φυτικής προέλευσης τροφές. Η Μεσογειακή διατροφή περιλαμβάνει:
- φρούτα
- λαχανικά
- όσπρια
- ξηρούς καρπούς
- σπόρους
- προϊόντα ολικής αλέσεως
- φυτικά έλαια ψυχρής έκθλιψης
- μέτρια κατανάλωση πουλερικών και λιπαρών ψαριών και
- χαμηλή κατανάλωση ζαχαρούχων ποτών, γλυκών, κόκκινου κρέατος και ζωικών λιπαρών
Η Μεσογειακή Διατροφή βελτιώνει τη γενικότερη ποιότητα ζωής των γυναικών με ενδομητρίωση και μειώνει τον πόνο, τον πόνο κατά την επαφή, τη δυσμηνόρροια και τη δυσχεσία.
Από την άλλη πλευρά, μία τυπική δυτικού τύπου δίαιτα, πλούσια σε λιπαρά και θερμίδες προάγει τη φλεγμονή. Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια φλεγμονώδης ασθένεια και έτσι η δίαιτα αυτή μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση.
Έτσι λοιπόν, η Μεσογειακή διατροφή λόγω της περιεκτικότητάς της σε αντιοξειδωτικά και αντιφλεγμονώδεις ουσίες, φαίνεται να λειτουργεί προστατευτικά ως προς την ενδομητρίωση. Αν η γυναίκα υποφέρει και από πόνο σχετιζόμενο με το γαστρεντερικό σύστημα και υπάρχει υποψία για κοιλιακή υπερευαισθησία, η διατροφή χαμηλή σε FODMAPs μπορεί να βοηθήσει περαιτέρω.
Τα FODMAPs έχουν ένα χαρακτηριστικό ότι δεν απορροφώνται πλήρως στο λεπτό έντερο, περνάνε στο παχύ έντερο και ζυμώνονται από βακτήρια. Από τη ζύμωση προκύπτουν αέρια που προκαλούν φούσκωμα και πόνο και αλλάζουν την εντερική κινητικότητα. Ασθένειες όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και η ενδομητρίωση συχνά συνοδεύονται και από υπερευαισθησία στην κοιλιακή χώρα. Για αυτό τον λόγο μια δίαιτα χαμηλή σε FODMAPs μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα που ταλαιπωρούν τις γυναίκες με ενδομητρίωση. Μπορείς να μάθεις περισσότερα για τη δίαιτα χαμηλή σε FODMAPs διαβάζοντας το άρθρο μου.
Υπάρχουν κάποιες αναφορές ότι η γλουτένη και το νικέλιο μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ενδομητρίωσης. Κάτι τέτοιο δεν έχει επιβεβαιωθεί, όμως, από έρευνες. Άτομα με ενδομητρίωση και κοιλιοκάκη θα πρέπει να ακολουθούν μια δίαιτα ελεύθερης γλουτένης. Κατά τα λοιπά, δεν υπάρχουν επαρκή ερευνητικά δεδομένα ότι μια δίαιτα ελεύθερης γλουτένης θα βελτιώσει τη συμπτωματολογία της ενδομητρίωσης σε γυναίκες που δεν υποφέρουν από κοιλιοκάκη. Το ίδιο ισχύει και για τη δίαιτα ελεύθερη από νικέλιο. Να σημειώσουμε ότι η διατροφή χαμηλή σε FODMAPs είναι παράλληλα χαμηλή σε νικέλιο και γλουτένη, οπότε μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά ως προς τα συμπτώματα σε γυναίκες με ενδομητρίωση.
Συμπέρασμα
Η διατροφή για την ενδομητρίωση δεν έχει μελετηθεί επαρκώς και πιο πολλές καλοσχεδιασμένες έρευνες απαιτούνται για να βγουν σαφή συμπεράσματα. Η διατροφή θα πρέπει να περιέχει αντιοξειδωτικές ουσίες, ω-3 λιπαρά οξέα, βιταμίνες D, C και Ε και να μην περιλαμβάνει υπερ-επεξεργασμένες τροφές, κόκκινο κρέας και ζωικά λιπαρά. Σε κάποιες περιπτώσεις η δίαιτα χαμηλή σε FODMAPs μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά ως προς τη διαχείριση των συμπτωμάτων. Η Μεσογειακή διατροφή φαίνεται ότι είναι η πιο κατάλληλη διατροφή για τη διαχείριση της ενδομητρίωσης.
Για περισσότερες εξατομικευμένες συμβουλές μπορείς να κλείσεις το ραντεβού σου εδώ.
Αποποίηση ευθύνης
Οι πληροφορίες που παρέχονται στο παρόν ιστολόγιο έχουν ενημερωτικό και μόνο χαρακτήρα και δεν προορίζονται για τη διάγνωση ή τη θεραπεία τυχόν ιατρικών θεμάτων. Ουδεμία από τις αναγραφόμενες πληροφορίες έχει πρόθεση να υποκαταστήσει οποιαδήποτε εξατομικευμένη ιατρική συμβουλή, διάγνωση, πρόγνωση ή θεραπεία. Χρειάζεται πάντα να ζητάτε ατομικές συμβουλές, προσαρμοσμένες στις δικές σας ανάγκες και επιθυμίες, από τον προσωπικό γιατρό και διαιτολόγο σας. Αν θέλετε το δικό σας εξατομικευμένο πρόγραμμα μπορείτε να κλείσετε online το ραντεβού σας ή να τηλεφωνήσετε στο 2310 229 099.
Βιβλιογραφία
-Barnard ND, Holtz DN, Schmidt N, Kolipaka S, Hata E, Sutton M, Znayenko-Miller T, Hazen ND, Cobb C, Kahleova H. Nutrition in the prevention and treatment of endometriosis: A review. Front Nutr. 2023;10:1089891. doi: 10.3389/fnut.2023.1089891.
-Nap A, de Roos N. Endometriosis and the effects of dietary interventions: what are we looking for? ReprodFertil. 2022;3:C14-C22. doi: 10.1530/RAF-21-0110.
-Piecuch M, Garbicz J, Waliczek M, Malinowska-Borowska J, Rozentryt P. I Am the 1 in 10-What Should I Eat? A Research Review of Nutrition in Endometriosis. Nutrients. 2022 Dec 11;14(24):5283. doi: 10.3390/nu14245283.
-Krabbenborg I, de Roos N, van der Grinten P, Nap A. Diet quality and perceived effects of dietary changes in Dutch endometriosis patients: an observational study. Reprod Biomed Online. 2021;43:952-961. doi: 10.1016/j.rbmo.2021.07.011.
