Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι ένα συχνό πρόβλημα που επηρεάζει περίπου το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αν και δεν αποτελεί σοβαρή πάθηση, τα συμπτώματά της μπορούν να είναι ενοχλητικά και να επηρεάζουν την καθημερινή ζωή.
Τι είναι η δυσανεξία στη λακτόζη;
Δυσανεξία στη λακτόζη είναι η αδυναμία κάποιου να μεταβολίζει τη λακτόζη. Η λακτόζη είναι ο δισακχαρίτης (ένας τύπος υδατάνθρακα που αποτελείται από δύο μόρια σακχάρου) που βρίσκεται στο γάλα και σε πολλά γαλακτοκομικά προϊόντα. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, συνθέτουμε το ένζυμο λακτάση (β-γαλακτοσιδάση) στο λεπτό έντερο. Η λακτάση διασπάει τη λακτόζη στο γαστρεντερικό σωλήνα σε γαλακτόζη και γλυκόζη και έτσι μπορεί να απορροφηθεί και να περάσει στο κυκλοφορικό σύστημα.
Σε κάποιες περιπτώσεις, το λεπτό έντερο παράγει χαμηλά επίπεδα λακτάσης και έτσι δεν μπορεί να διασπαστεί αποτελεσματικά μεγάλες ποσότητες λακτόζης. Η λακτόζη που δεν έχει διασπαστεί στο λεπτό έντερο περνάει στο παχύ έντερο (κόλον) και συσσωρεύεται εκεί. Οι μικροοργανισμοί που βρίσκονται στο κόλον προκαλούν ζύμωση στη λακτόζη που δεν έχει αφομοιωθεί, παράγοντας αέρια (υδρογόνου, διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου) μέσα στον γαστρεντερικό σωλήνα. Με αυτό τον τρόπο, υδρολύεται η λακτόζη σε μονοσακχαρίτες και προκαλεί την εισαγωγή νερού μέσα στον γαστρεντερικό σωλήνα και έτσι προκύπτει η διάρροια.
Συμπτώματα της Δυσανεξίας στη Λακτόζη
Τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη λακτόζη ποικίλουν και εξαρτώνται από την ποσότητα της λακτόζης που έχει καταναλωθεί και τα επίπεδα παραγωγής λακτάσης στο λεπτό έντερο. Τα συμπτώματα εμφανίζονται 30 λεπτά έως και 2 ώρες μετά την κατανάλωση της τροφών με λακτόζη και περιλαμβάνουν:
- αέρια
- φούσκωμα
- ναυτία
- πόνο στην κοιλιακή χώρα ή και
- διάρροια
Αιτίες Μειωμένης Παραγωγής Λακτάσης
Η έλλειψη σε λακτάση μπορεί να οφείλεται σε πρωτογενής και δευτερογενής αιτίες.
Το μέγιστο επίπεδο λακτάσης το έχουμε κατά τη γέννηση. Τα επίπεδα λακτάσης πέφτουν σιγά σιγά καθώς φτάνουμε στην ενηλικίωση. Σε κάποια άτομα θα πέσουν τα επίπεδα λακτάσης σε τέτοιο επίπεδο που θα εμφανίσουν τελικά δυσανεξία στη λακτόζη. Υπάρχουν όμως και δευτερογενείς αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν σε δυσανεξία στη λακτόζη. Κάποιες συχνές αιτίες είναι:
- η γαστρεντερίτιδα
- η κοιλιοκάκη
- η νόσος του Crohn
- η ελκώδης κολίτιδα
- η χημειοθεραπεία και
- η λήψη αντιβιοτικών
Διάγνωση της Δυσανεξίας στη Λακτόζη
Αυτή τη στιγμή το goldstandard της διάγνωσης για δυσανεξία στη λακτόζη γίνεται με το τεστ αναπνοής υδρογόνουH2/CH4 σε συνδυασμό με το γενετικό test για να αξιολογήσουν τη μοριακή έκφραση του γονιδίου LCT υπεύθυνο για τη σύνθεση του ενζύμου της λακτάσης. Μπορεί να γίνει και δοκιμασία ανοχής στη λακτόζη, αλλά η εξέταση αυτή συνήθως δεν προτιμάται.
Θεραπεία της Δυσανεξίας στη Λακτόζη
Η θεραπεία της δυσανεξίας της λακτόζης εστιάζει στη:
- μείωση ή σε κάποιες περιπτώσεις και στην πλήρη αποφυγή της λακτόζης από τη διατροφή
- στην αντικατάσταση του ενζύμου λακτάσης μέσω συμπληρώματος και
- στην προσαρμογή του εντερικού μικροβιώματος χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα στελέχη προβιοτικών με την ενζυματική δράση της β-γαλακτοσιδάσης
Διατροφικές οδηγίες για τη διαχείριση της δυσανεξίας στη λακτόζη
Η λακτόζη βρίσκεται στο γάλα και στα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως:
- γιαούρτι
- κεφίρ
- ξινόγαλα
- τυρί
- κρέμα γάλακτος
- βούτυρο
- παγωτό
Η λακτόζη όμως μπορεί να «κρύβεται» και σε άλλες τροφές, όπως:
- ψωμί
- προϊόντα αρτοποιίας
- μπισκότα
- ντρέσινγκ
- λουκάνικα
- αλλαντικά
- μαργαρίνη
Επιπλέον, κάποια φάρμακα μπορεί να περιέχουν λακτόζη.
Θα πρέπει, λοιπόν, κάποιος να διαβάζει προσεκτικά τη λίστα με τα συστατικά του προϊόντος που προτίθεται να καταναλώσει. Συνήθως, το άτομο που έχει δυσανεξία στη λακτόζη μπορεί να ανεχτεί τα 5γρ λακτόζης ανά δόση (αυτό ισοδυναμεί περίπου σε 100mL γάλα). Ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι συνήθως άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη μπορούν να καταναλώσουν 12-15γρ λακτόζης την ημέρα χωρίς αυτό να πυροδοτήσει κάποιο σύμπτωμα. Ενδεχομένως, μπορεί κάποιος να καταναλώσει και μεγαλύτερη ποσότητα λακτόζης αν η τροφή που περιέχει λακτόζη καταναλώνεται ταυτόχρονα με κάποια άλλη τροφή που δεν περιέχει λακτόζη. Με βάση τα νέα δεδομένα, συστήνεται πια ο περιορισμός της λακτόζης και όχι η πλήρης αποφυγή της.
Τι να προσέξει κάποιος που έχει δυσανεξία στη λακτόζη;
Επειδή οι τροφές που είναι πλούσιες σε λακτόζη είναι συχνά πλούσιες και σε θρεπτικά συστατικά όπως ασβέστιο, βιταμίνη D, προβιοτικά, ο αποκλεισμός των τροφών αυτών μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές ελλείψεις και καθιστά τα άτομα πιο επιρρεπή να αναπτύξουν οστεοπόρωση και τα παιδιά να μην αναπτυχθούν σωστά. Εναλλακτικές τροφές πλούσιες σε ασβέστιο (αλλά με μικρότερη βιοδιαθεσιμότητα) είναι:
- το γάλα σόγιας
- το σουσάμι
- τα αμύγδαλα
- τα φασόλια
Οι γαλακτοβιομηχανίες έχουν προβεί στην παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων χωρίς λακτόζη. Στα προϊόντα αυτά έχει προστεθεί το ένζυμο β-γαλακτοσιδάση, το οποίο διασπάει τη λακτόζη.
Παρόλο που το γιαούρτι περιέχει λακτόζη, πολλά άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη μπορούν να καταναλώσουν γιαούρτι χωρίς να τους προκαλεί κάποιο σύμπτωμα. Κάποιοι μικροοργανισμοί καλλιέργειας γιαούρτι όπως L. delbrueckiisubsp. bulgaricusκαι S. thermophilus μπορούν να συνθέσουν το ένζυμο που διασπάει τη λακτόζη, τη β-γαλακτοσιδάση. Επίσης, έχει βρεθεί ότι άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη ανέχονται το γάλα που περιέχει μόνο Α2 β-καζεΐνη και όχι Α1 και Α2 β-καζεΐνη.
Περιεκτικότητα λακτόζης σε διάφορα γαλακτοκομικά προϊόντα
| Τρόφιμο | Περιεκτικότητα λακτόζης (γρ) ανά 100γρ προϊόντος |
| Γάλα και προϊόντα | |
| Πλήρες γάλα | 4,9 |
| Άπαχο γάλα | 5,3 |
| Μητρικό γάλα | 7,2 |
| Γάλα χωρίς λακτόζη | 0,01-0,1 |
| Κατσικίσιο γάλα | 4,7 |
| Γάλα γαϊδούρας | 6,1 |
| Κρέμα γάλακτος | 3,9 |
| Sour cream | 3,4 |
| Γάλα σε σκόνη | 4,2 |
| Βούτυρο | 1,1 |
| Απλό άσπρο γιαούρτι | 2,6 |
| Γιαούρτι με γεύση φρούτου | 3,2 |
| Στραγγιστό γιαούρτι | 0,5 |
| Κεφίρ | 3,75 |
| Ξινόγαλα | 4,5 |
| Φρέσκα τυριά | |
| Μοτσαρέλα | 0,7 |
| Βουβαλίσια μοτσαρέλα | 0,4 |
| Ρικότα | 3,5 |
| Φέτα | 1,4 |
| Cottage cheese | 3,2 |
| Φρέσκα τυριά χωρίς λακτόζη | 0,01-0,1 |
| Σκληρά τυριά | |
| Τσένταρ | 0,5 |
| Έμμενταλ | <0,1 |
| Gruyere | <0,1 |
| Fontina | 0,8 |
| Παλαιωμένα τυριά | |
| Παρμεζάνα Reggiano | <0,01 |
| Grana Padano | <0,01 |
| Pecorino Romano | <0,01 |
| Μπλε τυριά | |
| Γκοργκοτζόλα | <0,1 |
Πηγή: Catanzaro et al, 2021; Facioni et al., 2020
Πολλοί μπερδεύουν τη δυσανεξία στη λακτόζη με την αλλεργία στο γάλα. Να σημειώσουμε ότι είναι δύο διαφορετικές καταστάσεις. Η δυσανεξία στη λακτόζη εμπλέκει το πεπτικό σύστημα, ενώ η αλλεργία στο γάλα το ανοσοποιητικό σύστημα, προκαλώντας την παραγωγή αντισωμάτων.
Αποποίηση ευθύνης
Οι πληροφορίες που παρέχονται στο παρόν ιστολόγιο έχουν ενημερωτικό και μόνο χαρακτήρα και δεν προορίζονται για τη διάγνωση ή τη θεραπεία τυχόν ιατρικών θεμάτων. Ουδεμία από τις αναγραφόμενες πληροφορίες έχει πρόθεση να υποκαταστήσει οποιαδήποτε εξατομικευμένη ιατρική συμβουλή, διάγνωση, πρόγνωση ή θεραπεία. Χρειάζεται πάντα να ζητάτε ατομικές συμβουλές, προσαρμοσμένες στις δικές σας ανάγκες και επιθυμίες, από τον προσωπικό γιατρό και διαιτολόγο σας. Αν θέλετε το δικό σας εξατομικευμένο πρόγραμμα μπορείτε να κλείσετε online το ραντεβού σας ή να τηλεφωνήσετε στο 2310 229 099.
Βιβλιογραφία
- Facioni MS, Raspini B, Pivari F, Dogliotti E, Cena H. Nutritional management of lactose intolerance: the importance of diet and food labelling. J TranslMed. 2020;18:260. doi: 10.1186/s12967-020-02429-2.
- Malik TF, Panuganti KK. Lactose Intolerance. 2023 Apr 17. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024.
- Catanzaro R, Sciuto M, Marotta F. Lactose intolerance: An update on its pathogenesis, diagnosis, and treatment. Nutr Res. 2021;89:23-34. doi: 10.1016/j.nutres.2021.02.003.
