Σίδηρος και Εγκυμοσύνη
Μια σειρά από παράγοντες θέτουν τα θεμέλια για τη σωστή και ολοκληρωμένη ανάπτυξη τόσο του εμβρύου όσο και της εγκύου. Ένας από αυτούς τους παράγοντες είναι αδιαμφισβήτητα η διατροφή.
Το ανθρώπινο σώμα είναι τόσο σοφά φτιαγμένο, που κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης πραγματοποιούνται μια σειρά από σημαντικές φυσιολογικές και μεταβολικές αλλαγές ώστε να ανταπεξέλθει ο οργανισμός στις αυξημένες διατροφικές ανάγκες της κύησης. Με απλά λόγια, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης το σώμα μας μπορεί να απορροφήσει και να αξιοποιήσει τα θρεπτικά συστατικά που παίρνει από τις τροφές πολύ πιο αποτελεσματικά. Οι έρευνες πλέον δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι ανάγκες της εγκύου σε θερμίδες και μακροθρεπτικά συστατικά (δηλαδή πρωτεΐνη, υδατάνθρακες και λιπαρά) διαφέρουν σε μικρό ποσοστό από μια γυναίκα που βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία. Από την άλλη πλευρά, οι ανάγκες της εγκύου σε διάφορα μικροθρεπτικά συστατικά (δηλαδή βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία) αυξάνονται πολύ. Τίθεται, επομένως, το εξής ερώτημα:
Μπορεί η διατροφή της εγκύου να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες της σε ορισμένα μικροθρεπτικά συστατικά ακόμα και μετά τις φυσιολογικές και μεταβολικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της κύησης; Μήπως η ανεξέλεγκτη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να οδηγήσει σε μη επιθυμητά αποτελέσματα;
Πάμε να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα…
Τι είναι ο σίδηρος;
Ένα μικροθρεπτικό συστατικό, συγκεκριμένα ιχνοστοιχείο, είναι ο σίδηρος, η ανάγκη για τον οποίο αυξάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο σίδηρος αποτελεί ένα πολύ σημαντικό θρεπτικό συστατικό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Γιατί; Επειδή το συστατικό αυτό παίζει σημαντικό ρόλο στην αιμοποίηση και τη μεταφορά οξυγόνου στους διάφορους ιστούς του σώματος. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ο σίδηρος είναι σημαντικός για τη σωστή ανάπτυξη του πλακούντα, τη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου και την κάλυψη των αυξημένων αναγκών της μέλλουσας μητέρας δεδομένου ότι ο όγκος του αίματός της αυξάνεται. Αξίζει να σημειωθεί ότι η έλλειψη σιδήρου αποτελεί την πιο συχνή διατροφική ανεπάρκεια παγκοσμίως και συνήθη αιτία αναιμίας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι η έλλειψη του σιδήρου την περίοδο αυτή της γυναίκας μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό, αυξημένο κίνδυνο γέννησης νεογνού με χαμηλό βάρος, ανεπαρκή ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου (ιδιαίτερα κατά το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο) και αναιμία στη μητέρα.
Μια μη έγκυος γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία χρειάζεται περίπου 18mg σιδήρου την ημέρα, ενώ οι αντίστοιχες ανάγκες της εγκύου αυξάνονται σε 27mg. Παρατηρείται, δηλαδή, μια αύξηση της τάξης του 50% στην ανάγκη για σίδηρο. Αυτή η παρατήρηση εύλογα οδηγεί σε σύσταση για λήψη συμπληρώματος σιδήρου. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι τόσο απλά. Το αν η έγκυος θα χρειαστεί συμπλήρωμα σιδήρου εξαρτάται κυρίως από τις προϋπάρχουσες αποθήκες σιδήρου που διαθέτει και τις διατροφικές της συνήθειες (αν για παράδειγμα είναι χορτοφάγος), καθώς και αν συμπεριλαμβάνει τροφές στη διατροφή της με υψηλή βιοδιαθεσιμότητα σιδήρου.
Τροφές με υψηλή βιοδιαθεσιμότητα σιδήρου (η αναλογία της ποσότητας του θρεπτικού συστατικού που απορροφάται τελικά από τον οργανισμό σε σχέση με την περιεκτικότητα του τρόφιμου αυτού στο συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό) είναι:
- μοσχαρίσιο κρέας
- πουλερικά
- ψάρια
- αβγά
Υπάρχουν και φυτικής προέλευσης τροφές οι οποίες είναι πλούσιες σε σίδηρο, όπως για παράδειγμα
- τα όσπρια
- το σπανάκι
- τα αποξηραμένα φρούτα (π.χ. τα βερίκοκα)
Ωστόσο, η απορρόφηση του σιδήρου από τις τροφές αυτές δεν είναι τόσο αποτελεσματική και μπορούμε να διευκολύνουμε λίγο την απορρόφησή του στον γαστρεντερικό σωλήνα με την ταυτόχρονη λήψη βιταμίνης C. Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C είναι:
- τα εσπεριδοειδή
- το ακτινίδιο
- το μπρόκολο
- η ντομάτα
- η κόκκινη πιπεριά
Από την άλλη, υπάρχουν στοιχεία τα οποία μπορούν να μειώσουν την απορρόφηση του σιδήρου και για αυτόν τον λόγο, δεν συνιστάται η ταυτόχρονη λήψη τους. Τέτοια στοιχεία είναι το ασβέστιο (το οποίο βρίσκουμε κυρίως στα γαλακτοκομικά προϊόντα), η μεγάλη ποσότητα φυτικών ινών (που βρίσκεται, για παράδειγμα, στο πίτουρο σιταριού) και η καφεΐνη (ο καφές, κάποια είδη τσαγιού και η σοκολάτα περιέχουν καφεΐνη).
Πρέπει μια έγκυος να παίρνει συμπλήρωμα διατροφής;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι τόσο απλή, και αυτό επειδή η υπερβολική κατανάλωση σιδήρου ενδέχεται να επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα. Δεν είναι λίγες οι έρευνες που δείχνουν ότι ημερήσιες δόσεις συμπληρωμάτων σιδήρου άνω των 100mg μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο γέννησης νεογνών με χαμηλό βάρος. Έτσι, λοιπόν, υπάρχουν πολλοί φορείς που δεν διαφοροποιούν την πρόσληψη σιδήρου στην περίπτωση εγκύου γυναίκας που δεν έχει αναιμία από τη μη έγκυο, και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης υπάρχει αύξηση της απορρόφησης του σιδήρου από το έντερο, μείωση της απώλειας του σιδήρου λόγω διακοπής της έμμηνου ρύσης και ενεργοποίηση των αποθηκών σιδήρου της γυναίκας.
Τελικά τι ισχύει;
Οι ανάγκες της εγκύου σε σίδηρο είναι αδιαμφισβήτητα αυξημένες. Παρ’ όλα αυτά, η απόφαση για το αν η έγκυος θα πάρει συμπλήρωμα σιδήρου θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα εξατομικευμένης προσέγγισης και να λαμβάνεται με βάση τις αποθήκες σιδήρου της και τις διατροφικές της πρακτικές.
Αποποίηση ευθύνης
Οι πληροφορίες που παρέχονται στο παρόν ιστολόγιο έχουν ενημερωτικό και μόνο χαρακτήρα και δεν προορίζονται για τη διάγνωση ή τη θεραπεία τυχόν ιατρικών θεμάτων. Ουδεμία από τις αναγραφόμενες πληροφορίες έχει πρόθεση να υποκαταστήσει οποιαδήποτε εξατομικευμένη ιατρική συμβουλή, διάγνωση, πρόγνωση ή θεραπεία. Χρειάζεται πάντα να ζητάτε ατομικές συμβουλές, προσαρμοσμένες στις δικές σας ανάγκες και επιθυμίες, από τον προσωπικό γιατρό και διαιτολόγο σας. Αν θέλετε το δικό σας εξατομικευμένο πρόγραμμα μπορείτε να κλείσετε online το ραντεβού σας ή να τηλεφωνήσετε στο 2310 229 099.
Βιβλιογραφία
- Tsakiridis I, Kasapidou E, Dagklis T, Leonida I, Leonida C, Bakaloudi DR, Chourdakis M. Nutrition in Pregnancy: A Comparative Review of Major Guidelines. Obstetrical and Gynecological Survey 2020;75(11): 692-702.
- Parisi F, di Bartolo I, Savasi VM, Cetin I. Micronutrient supplementation in pregnancy: Who, what and how much? Obstetric Medicine 2019;12(1): 5–13.
- Marangoni F, Cetin I, Verduci E, Canzone G, Giovannini M, Scollo P, Corsello G, Poli A. Maternal Diet and Nutrient Requirements in Pregnancy and Breastfeeding. An Italian Consensus Document. Nutrients 2016; 629(8): doi:10.3390/nu8100629.
- Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Nutrition and Lifestyle for a Healthy Pregnancy Outcome. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics 2014;114(7):1099-1103.
- Papadopoulou E, Stratakis N, Roumeliotaki T, Sarri K, Mer- lo DF, Kogevinas M, Chatzi L. The effect of high doses of folic acid and iron supplementation in early-to-mid preg- nancy on prematurity and fetal growth retardation: the mother-child cohort study in Crete, Greece (Rhea study). European Journal of Nutrition 2013;52(1):327-336.
